ورزش درمانی به تمرین‌های اختصاصی و برنامه‌ریزی شده‌ای گفته می‌شود که برای اصلاح مشکلات خاص انجام می‌گیرد و هدف از آن بازگرداندن یک بیمار آسیب‌دیده به حالت کاملاً عملکردی و بدون درد و نیز قادر ساختن فرد جهت ترمیم نواحی مصدوم در خانه می‌باشد. این تمرینات بخش مهمی از هر روش فیزیوتراپی بوده که مختص به بیشتر ناتوانی‌ها جسمی هستند.
اهداف حرکات اصلاحی چیست؟
اولین هدف ورزش درمانی و تمرینات اصلاحی کمک به بدن جهت کاهش درد و التهاب است. بعد از دستیابی به این هدف، برنامه ورزشی بر به دست آوردن مجدد دامنه حرکتی، بازیابی و حفظ نیرو، استقامت، انعطاف‌پذیری، پایداری و تعادل و بهبود جریان خون، توازن و آرامش تمرکز دارد. هدف نهایی برنامه ورزش‌درمانی عبارت است از:
- دستیابی به سطح بهینه حرکت بدون علائم در طی فعالیت‌ها فیزیکی ساده و پیچیده
- بهبود و بازیابی عملکرد جسمی
- پیشگیری از عدم قابلیت حرکت
- بهبود توانایی‌ها عملکردی بیمار
- پیشگیری و کاهش اختلال و ناتوانی
- بهبود وضعیت سلامتی کلی، تناسب اندام و احساس شادابی
مراحل یک دوره تمرین درمانی
زمانی که دچار مصدومیت هستید، انجام تمرین‌هایی که بطور مشخص عضلات اطراف مفاصل آسیب‌دیده و مجاور آن را تقویت می‌کند، ضروری است. خوشبختانه این تمرین‌ها نسبتا آسان بوده و بعد از اینکه توسط متخصص آموزش داده شدند می‌توانید آنها را با خیال راحت در خانه انجام دهید.
چرا حرکات اصلاحی مهم است؟
مطالعات نشان داده‌اند که طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها بسته به شدت آسیب و میزان همکاری بیمار از طریق ورزش درمانی کوتاه یا بلندمدت بطور کامل قابل درمان هستند.
حرکات اصلاحی کمر
یک برنامه منظم از ورزش‌های کمر می‌تواند از درد در ناحیه پایین کمر پیشگیری کرده و یا شدت و مدت عود ناگهانی درد و مشکلات مربوط به دیسک را کاهش دهد. تمرین‌های کنترل شده، تدریجی و پیشرونده می‌تواند به مفاصل جهت حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری کمک کند.
این تمرین‌ها همچنین سبب افزایش انتقال مواد مغذی شده که در نتیجه آن دیسک‌ها، عضلات، رباط‌ها و مفاصل سالم‌تر باقی می‌مانند.
ورزش درمانی و آرتروز
سفتی، درد و تورم مرتبط با آرتروز در کمر، گردن و زانو می‌تواند به شدت دامنه حرکت مفاصل را کاهش دهد. به عنوان بخشی از برنامه جامع درمانی آرتروز می‌تواند موجب بهبود حرکت مفصل، قدرت عضله و وضعیت کلی فیزیکی بدن شود.
ورزش درمانی و مشکلات مفصلی
غالبا پیش از درمان‌ها دیگر برای اختلالات مختلف مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. انجام تمرین‌ها دامنه حرکتی بر روی مفاصل مختلف اغلب می‌تواند موجب بازیابی حرکت طبیعی و کاهش التهاب شوند.
تمرین درمانی می‌تواند موجب تسکین فشار بر روی مفاصل آسیب‌دیده شما شود. همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا انعطاف‌پذیری مفصل خود را حفظ کنید که این امر با افزایش سن نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مشکلات مفصلی مربوط به مچ دست، زانو و شانه به راحتی با انجام برخی حرکات آسان در خانه قابل برطرف شدن هستند.
ورزش درمانی و شکستگی استخوان
بعد از شکستگی، ممکن است جهت اطمینان از اینکه در سریع‌ترین زمان ممکن به عملکرد بهینه بازگردید، تمرین درمانی توصیه شود. برای مثال اگر ساق یا مچ پا شکسته باشد، ممکن است پزشک محدودیت‌های خاص تحمل وزن را برای شما تجویز نماید.
چرا حرکات اصلاحی مهم است؟ ورزش درمانی و بیماری‌های سیستم عصبی
شواهد روزافزونی وجود دارد که تمرین‌های ایروبیک و مبتنی بر یادگیری می‌توانند در حفاظت از سیستم عصبی کمک کنند. به نظر می‌رسد که اثرات عمیقی بر سیستم‌ها مولکولی ویژه دخیل در تنظیم عصبی در افراد سالمند و افرادی که بیماری‌ها عصبی از جمله پارکینسون و سکته مغزی دارند، داشته باشد.
برنامه‌های توان‌بخشی شامل کار کردن با یک تیم جهت هدایت شما می‌باشد. این تیم معمولا شامل فیزیوتراپ‌ها و متخصصان کاردرمانی است. تیم درمانی احتمالا ترکیبی از تمرین‌های مختلف و سایر تکنیک‌ها را برای کمک به بازیابی عضلات شما توصیه می‌کنند.
انواع روش‌ها ورزش درمانی
ورزش‌درمانی‌ها بر اساس هدف تمرین به انواع بسیاری تقسیم‌بندی می‌شوند:
ورزش‌ها دامنه حرکتی
هدف از این ورزش‌ها حفظ و افزایش دامنه حرکت و تکنیک‌ها حرکات مفصل و کشش بافت نرم می‌باشد. این تمرینات به شما کمک می‌کند تا بتوانید هر مفصل را به اندازه دامنه کامل حرکتی خود، حرکت دهید.
سه نوع از ورزش‌های دامنه حرکتی وجود دارد: فعال، غیر فعال و فعال کمکی.
دامنه حرکتی فعال: شامل حرکات اعمالی بر تنها یک مفصل توسط یک شخص یا دستگاه است.
غیرفعال: نوعی از تمرینات هستند که توسط خود بیمار انجام می‌شوند.
فعال کمکی: این حرکات به صورت تلاش به نسبت مساوی بر روی مفصل از طرف هر کدام از منابع می‌باشد (بیمار و کمک‌کننده یا بیمار و دستگاه).
ورزش‌ها عملکردی یا تقویتی عضلات
این برنامه‌ها جسمی مانند تمرینات مقاومتی و استقامتی موجب افزایش قدرت، توان و استقامت عضله می‌شوند. این نوع تمرینات بطور کلی در سه نوع ایزوتونیک، ایزومتریک و ایزوکینتیک وجود داشته و معمولا با مقاومت سنگین و تکرار کمتر انجام می‌گیرند.
نمونه‌هایی از آنها تمرین با توپ طبی، بلند کردن دمبل و دستگاه‌های سایبکس (Cybex) و بیودکس (Biodex) می‌باشد.
تمرینات تعادل و هماهنگی
این نوع تمرین بر حفظ مرکز ثقل فرد جهت بهبود وضعیت قرارگیری بدن و اصلاح وضعیت ناصحیح بدن تمرکز دارد.
تمرینات انعطاف‌پذیری یا کششی
این تمرینات از طریق کشش یا حرکت انجام می‌شود. تمرینات انعطاف‌پذیری می‌توانند در بهبود و حفظ دامنه حرکتی یک مفصل یا مجموعه‌ای از مفاصل کمک کنند.
این ورزش‌ها باید در حالت آرام و کنترل شده همراه با پیشرفت تدریجی جهت دامنه‌های حرکتی بیشتر انجام شوند. یوگا، تای‌چی و پیلاتس تکنیک‌هایی هستند که می‌توان به منظور بهبود انعطاف‌پذیری مفصل استفاده نمود.
تمرینات استقامتی
درگیر شدن گروه‌ها عضلانی بزرگ در طی یک دوره زمانی تحت عنوان تمرینات استقامتی طبقه‌بندی شده‌اند. نمونه‌ها آن عبارتند از: پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، دویدن و غیره.
پیشرفت
پیشرفت باید بخشی از یک برنامه درمانی باشد تا از تداوم نتایج اطمینان حاصل شود. با انجام تمرینات استقامتی، پیشرفت از طریق افزایش مدت یا شدت آن می‌تواند رخ دهد.
چندین عامل در میزان بهینه پیشرفت نقش دارند از جمله:
سطوح فعالیت فعلی
اهداف ورزش
سن
محدودیت‌های جسمی
