زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک مقدار بالاتر از حد طبیعی هورمونهای مردانه تولید می‌کنند که این عدم تعادل هورمونی باعث می‌شود بدن دوره عادت ماهانه را به تعویق انداخته و به همان نسبت باردار شدن را سخت‌تر شود.
برای نگاهی به تخمدان پلیکیستیک (PCOS) و اثرات آن بر روی بدن، به مطالب زیر می‌‌پردازیم:
تخمدان پلی کیستیک چیست؟
تخمدان پلیکیستیک به چه دلیل ایجاد می‌شود؟
علائم رایج تخمدان پلیکیستیک
تخمدان پلیکیستیک چگونه بر بدن شما تأثیر می‌گذارد؟
تخمدان پلیکیستیک چطور تشخیص داده می‌شود؟
درمان‌های رایج پزشکی
تخمدان پلیکیستیک و بارداری
تخمدان پلی کیستیک چیست؟
PCOS یک اختلال هورمونی شایع است که در سنین باروری (حدودا ۱۵ تا ۴۵سالگی) بر سلامت زنان تاثیر می‌گذارد.
در حدود ۲.۲ تا ۲۶.۷% از زنان در این سنین به تخمدان پلیکیستیک مبتلا هستند که بیشتر از ۷۰% زنان مبتلا به این بیماری از وجود آن بی‌اطلاع هستند.
pcos بر تخمدان‌های زنان، اندام تناسلی که هورمون استروژن و پروژسترون بدن را ترشح می‌کند و هورمون‌هایی که چرخه‌قاعدگی را منظم می‌کنند تاثیر می‌گذارد. تخمدان‌ها همچنین مقدار کمی هورمون مردانه به نام آندروژن نیز تولید می‌کنند.
تخمدان‌ها تخمک را برای بارور شدن از طریق اسپرم آزاد می‌کنند که به این آزادسازی هرماهه تخمک، چرخه تخمک‌گذاری می‌گویند.
هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه‌کننده (LH) که در غده هیپوفیز تولید می‌شوند، تخمک‌گذاری را کنترل می‌کنند.
FSH تخمدان را تحریک می‌کند تا یک فولیکول (کیسه کروی شکل پر از مایع) که تخمک درون آن قرار دارد و سپس LH تخمدان را تحریک می‌کند تا یک تخمک بالغ آزاد کند.
PCOS یک “سندرم” یا گروهی از علائم است که بر تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد. سه ویژگی اصلی PCOS عبارتند از:
- وجود کیست در تخمدان‌ها
- سطح بالای هورمونهای مردانه
- پریودهای نامنظم یا متوقف شده
مانند کلمه “پلی کیستیک” که به معنای تعداد زیادی کیست است. در PCOS نیز تعداد زیادی از کیسه‌های کوچک پر از مایع در داخل تخمدان رشد می‌کنند.
این کیست‌ها در واقع فولیکول‌هایی هستند که هر کدام حاوی یک تخمک نابالغ هستند. تخمک‌ها هرگز به اندازه‌ای بالغ نمی‌شوند که باعث شروع تخمک‌گذاری شود.
عدم تخمک‌گذاری سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می‌دهد؛ سطح پروژسترون کمتر از حد معمول می‌شود، در حالی که سطح آندروژن بالاتر از حد معمول است.
هورمونهای زیاد مردانه چرخه‌قاعدگی را مختل می‌کنند، بنابراین زنان مبتلا به PCOS کمتر از حد معمول پریود می‌شوند.
PCOS یک بیماری جدید نیست. پزشک ایتالیایی آنتونیو والینسری برای اولین بار علائم آن را در سال ۱۷۲۱ توصیف کرد.
خلاصه: سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) تقریباً ۲۷٪ از زنان را در سال‌های باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد که این شامل وجود کیست در تخمدان‌ها، سطوح بالای هورمونهای مردانه و پریودهای نامنظم است.
تخمدان پلیکیستیک به چه دلیل ایجاد می‌شود؟
پزشکان هنوز نمی‌دانند که این بیماری به چه علت ایجاد می‌شود! آن‌ها بر این باورند که سطوح بالای هورمونهای مردانه مانع از تولید هورمونهای تخمدان‌ها و ساخت تخمک به طور طبیعی می‌شود.
ژن‌ها، مقاومت به انسولین و التهاب همگی از مواردی هستند که با تولید بیش از حد آندروژن مرتبط‌اند.
ژن‌ها
مطالعات نشان می‌دهند که PCOS در خانواده‌ها (به صورت موروثی) جریان دارد.
این احتمال وجود دارد که بسیاری از ژن‌ها (نه فقط یکی از آن‌ها) در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند.
مقاومت به انسولین
بیشتر از ۷۰ درصد زنان مبتلا به PCOS مقاومت نسبت به انسولین دارند، به این معنی که سلول‌های آن‌ها نمی‌توانند به درستی از انسولین استفاده کنند.
انسولین هورمونی است که پانکراس برای کمک به بدن در استفاده از قند موجود در غذاها برای انرژی تولید می‌کند.
زمانی که سلول‌ها نتوانند به درستی از انسولین استفاده کنند، تقاضای بدن برای دریافت انسولین افزایش می‌یابد؛ پانکراس نیز برای جبران، انسولین اضافی تخمدان‌ها را تحریک می‌کند تا هورمونهای مردانه بیشتری تولید کنند و انسولین بیشتری تولید کنند.
عارضه چاقی عامل مقاومت به انسولین است. مقاومت به انسولین و عارضه چاقی بسیار خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند.
التهاب
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک اغلب سطح التهاب را در بدن خود افزایش می‌دهند. اضافه وزن نیز می‌تواند به التهاب کمک کند. مطالعات التهاب بیش از حد را با سطوح بالاتر آندروژن مرتبط می‌دانند
خلاصه: پزشکان نمی‌دانند که دقیقاً چه چیزی باعث PCOS می‌شود. آن‌ها معتقدند که این امر از عواملی مانند ژن‌ها، مقاومت به انسولین و سطوح بالای التهاب در بدن ناشی می‌شود.
علائم رایج تخمدان پلیکیستیک
برخی از زنان در اولین دوران قاعدگی خود علائم کیست تخمدان را مشاهده می‌کنند اما برخی دیگر تنها پس از افزایش وزن زیاد یا مواجه با مشکل در بارداری متوجه می‌شوند که PCOS دارند.
رایج‌ترین علائم تخمدان PCOS:
پریود نامنظم
عدم تخمک‌گذاری مانع از ریزش پوشش داخلی رحم در هر ماه می‌شود. برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک کمتر از هشت بار در سال پریود می‌شوند یا اصلاً پریود نمی‌شوند.
پریود سنگین
دیواره رحم مدت طولانی‌تری طول می‌کشد تا ایجاد شود، بنابراین قاعدگی‌های شما ممکن است سنگین‌تر از حد معمول باشد.
افزایش موی بدن
بیش از ۷۰٪ زنان مبتلا به این عارضه روی صورت و بدن‌شان (پشت، شکم و سینه) موهای زائدی شروع به رشد می‌کند. رشد این موهای زائد هیرسوتیسم نامیده می‌شود.
آکنه
هورمونهای مردانه می‌توانند پوست را چرب‌تر از حد معمول کنند و باعث ایجاد جوش در نواحی مانند صورت، سینه و قسمت بالای کمر شوند.
افزایش وزن
بیشتر از ۸۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS اضافه وزن یا چاقی مفرط هستند.
طاسی الگوی مردانه
موهای سر نازک‌تر شده و امکان ریزش بیشتری دارند.
تیره شدن پوست
لکه‌های تیره پوست می‌توانند در چین‌های بدن مانند چین‌های روی گردن، کشاله ران و زیر سینه‌ها ایجاد شوند.
سردرد
تغییرات هورمونی می‌تواند باعث سردرد در برخی از زنان شود.
خلاصه: سندرم تخمدان پلیکیستیک می‌تواند چرخه‌قاعدگی را مختل کند و منجر به پریودهای کمتر شود. آکنه، رشد مو، افزایش وزن و لکه‌های تیره پوستی از دیگر علائم این بیماری هستند.
تخمدان پلیکیستیک چگونه بر بدن شما تأثیر می‌گذارد؟
سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی می‌تواند بر باروری و سایر جنبه‌های سلامتی شما تأثیر بگذارد.
ناباروری
برای باردار شدن باید تخمک‌گذاری انجام شود. زنانی که به طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، تعداد زیادی تخمک که برای بارور شدن باید آزاد شوند، آزاد نمی‌کنند. PCOS یکی از علل اصلی ناباروری در زنان است.
سندروم متابولیک
بیشتر از ۸۰٪ زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی مفرط هستند. هم PCOS و هم چاقی مفرط ریسک بسیاری از بیماری‌ها همچون موارد زیر را افزایش می‌دهند:
قند خون بالا
فشارخون بالا
HDLپایین: کلسترول خوب
LDLبالا: کلسترول بد
این عوامل که در کنار هم سندروم متابولیک نامیده می‌شوند و ریسک موارد زیر را افزایش می‌دهند:
بیماری‌های قلبی
دیابت
سکته
اپنه خواب
هنگام خواب، تنفس افراد مبتلا به اپنه، دچار وقفه‌های مکرر شده که این باعث برهم خوردن خواب می‌شود.
اپنه خواب بیشتر در زنان مخصوصا اگر به تخمدان پلیکیستیک مبتلا باشند شایع است. احتمال وقوع اپنه خواب در زنانی که هم PCOS و هم چاقی مفرط دارند ۵ تا ۱۰برابر بیشتر از آن‌هایی است که فقط PCOS دارند.
سرطان اندومتریوز
در طول تخمک‌گذاری دیواره رحم ریزش می‌کند؛ اما اگر تخمک هر ماه آزاد نشود این دیواره ساخته شده و باقی می‌ماند. نریختن و ضخیم شدن دیواره رحم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش دهد.
افسردگی
تغییرات هورمونی و علائمی مانند رشد موهای ناخواسته می‌تواند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از مبتلایان به PCOS در نهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.
خلاصه: عدم تعادل هورمونی می‌تواند به طرق مختلف بر سلامت زنان تأثیر بگذارد. PCOS می‌تواند خطر ناباروری، سندرم متابولیک، آپنه خواب، سرطان اندومتر و افسردگی را افزایش دهد.
تخمدان پلیکیستیک چطور تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان به طور معمول سندرم تخمدان پلیکیستیک را در زنانی که حداقل دو مورد از این سه علامت را دارند، تشخیص می‌دهند.
سطوح بالای آندروژن
سیکل‌های قاعدگی نامنظم
کیست در تخمدان‌ها
پزشک شما همچنین باید علائمی مانند آکنه، رشد موهای صورت و بدن و افزایش وزن را مورد بررسی قرار دهد.
معاینه لگن توسط پزشک می‌تواند هر گونه مشکل در تخمدان‌ها یا سایر قسمت‌های دستگاه تناسلی شما را بررسی و مشخص کند.
آزمایش خون سطوح بالاتر از حد طبیعی هورمونهای مردانه را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول، انسولین و تری گلیسیرید برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط مانند بیماری قلبی و دیابت انجام دهید.
در سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی فولیکول‌های غیرطبیعی و سایر مشکلات مربوط به تخمدان‌ها و رحم استفاده می‌کنند.
خلاصه: پزشکان سندرم تخمدان پلیکیستیک را در صورتی تشخیص می‌دهند که زنان حداقل دو تا از سه علامت اصلی: سطح آندروژن بالا، پریودهای نامنظم و کیست در تخمدان‌ها را داشته باشند. پس از آن به وسیله معاینه لگن، آزمایش خون و سونوگرافی می‌توانند تشخیص خود را تایید کنند.
تخمدان پلیکیستیک و بارداری
سندرم تخمدان پلیکیستیک چرخه طبیعی قاعدگی را قطع و باردار شدن را سخت‌تر می‌کند. بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS مشکلات باروری دارند. این وضعیت همچنین می‌تواند خطر عوارض بارداری را نیز افزایش دهد.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک دو برابر بیشتر از زنانی که این بیماری را ندارند، دچار زایمان زودرس می‌شوند. آن‌ها همچنین در معرض خطر بیشتری برای سقط جنین، فشار خون بالا و دیابت بارداری هستند.
با این حال، زنان مبتلا به PCOS می‌توانند با استفاده از درمان‌های باروری که تخمک‌گذاری را بهبود می‌بخشد باردار شوند. کاهش وزن و کاهش سطح قند خون می‌تواند شانس شما را برای داشتن یک بارداری سالم افزایش دهد.
خلاصه: PCOS می‌تواند باردار شدن را سخت‌تر کند و خطر عوارض بارداری و سقط جنین را افزایش دهد. کاهش وزن و سایر درمان‌ها می‌تواند شانس شما را برای داشتن یک بارداری سالم افزایش دهد.
نکات رژیم غذایی و شیوه زندگی برای درمان تخمدان پلیکیستیک
درمان PCOS معمولاً با تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، رژیم غذایی و ورزش شروع می‌شود.
از دست دادن فقط ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن می‌تواند به تنظیم چرخه قاعدگی و بهبود علائم PCOS کمک کند. کاهش وزن همچنین باعث می‌شود:
تعادل سطح کلسترول
کاهش انسولین
خطر بیماری قلبی و دیابت را کاهش می‌دهد.
هر رژیمی که به کاهش وزن کمک کند می‌تواند وضعیت شما را نیز بهبود ببخشد. با این حال، برخی از رژیم‌های غذایی ممکن است مزایایی نسبت به سایرین داشته باشند.
مطالعاتی که رژیم‌های غذایی را برای PCOS مقایسه کرده نشان داده‌اند که رژیم‌های کم کربوهیدرات هم برای کاهش وزن و هم برای کاهش سطح انسولین موثر هستند.
یک رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین (GI پایین) که بیشتر کربوهیدرات‌ها را از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل دریافت می‌کند، به تنظیم چرخه قاعدگی بهتر از رژیم کاهش وزن معمولی کمک می‌کند.
چندین مطالعه نشان داده که ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط، حداقل در ۳ روز از هفته می‌تواند به کاهش وزن زنان مبتلا به PCOS کمک کند. کاهش وزن با ورزش همچنین باعث بهبود تخمک‌گذاری و سطح انسولین می‌شود.
ورزش زمانی‌که با یک رژیم غذایی سالم ترکیب شود خیلی مفیدتر است. رژیم غذایی همراه با ورزش به شما کمک می‌کند تا کاهش وزن بیشتر و سریع‌تری داشته باشید و همچنین خطر ابتلا به دیابت و بیماری قلبی را هم کاهش می‌دهد.
شما می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی و رایگان ورزشی و تغذیه با مربی سلامت در ارتباط باشید.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد طب سوزنی می‌تواند به بهبود PCOS کمک کند، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
خلاصه: درمان PCOS با تغییرات سبک زندگی مانند: رژیم غذایی و ورزش شروع می‌شود. کاهش تنها ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن در صورت اضافه وزن می‌تواند به بهبود علائم شما کمک کند.
درمان‌های رایج پزشکی
قرص‌های ضد بارداری و سایر داروها می‌توانند به تنظیم چرخه قاعدگی و درمان علائم PCOS مانند رشد مو و آکنه کمک کنند.
کنترل بارداری
مصرف روزانه پروژستین می‌تواند باعث:
بازگرداندن تعادل هورمونی طبیعی
تنظیم تخمک‌گذاری
از بین بردن علائمی مانند رشد موهای زائد
محافظت در برابر سرطان اندومتر شود.
این هورمون‌ها به صورت قرص، چسب یا حلقه واژن عرضه می‌شوند.
متفورمین
متفورمین (گلوکوفاژ، فورتامت) دارویی است که برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود. همچنین با بهبود سطح انسولین PCOS را درمان می‌کند.
یک مطالعه نشان داد که مصرف متفورمین در حین ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و ورزش، کاهش وزن را بهبود می‌بخشد، قند خون را کاهش می‌دهد و چرخه قاعدگی طبیعی را بهتر از تغییر در رژیم غذایی و ورزش به تنهایی بازیابی می‌کند.
کلومیفن
کلومیفن (clomid) یک داروی باروری است که می‌تواند به باردار شدن زنان مبتلا به PCOS کمک کند.
اگر به فکر بزرگ کردن خانواده خود هستید، به خاطر داشته باشید که کلومیفن شانس دوقلو و چند قلوزایی را افزایش می‌دهد.
داروهای رفع موهای زائد
برای خلاص شدن از شر موهای زائد یا جلوگیری از رشد آن‌ها چند درمان وجود دارد:
کرم افلورنیتین (Vaniqa) یک داروی تجویزی است که رشد مو را کند می‌کند.
با لیزر موهای زائد و الکترولیز می‌توانید از شر موهای زائد صورت و بدن خلاص شوید.
عمل جراحی
اگر سایر درمان‌ها مؤثر واقع نشدند، جراحی می‌تواند گزینه‌ای برای بهبود باروری باشد.
حفاری تخمدان یا لاپاروسکوپی
روشی که با استفاده از لیزر یا سوزن نازک و گرم شده، سوراخ‌های کوچکی در تخمدان ایجاد می‌کند تا تخمک‌گذاری طبیعی را بازیابی کند.
خلاصه: قرص‌های ضد بارداری و داروی دیابت متفورمین می‌توانند به بازگرداندن چرخه قاعدگی طبیعی کمک کنند. کلومیفن و جراحی باعث بهبود باروری در زنان مبتلا به PCOS می‌شود. داروهای رفع موهای زائد می‌توانند به زنان برای از بین بردن موهای زائد کمک کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
با داشتن این علائم باید به پزشک مراجعه کنید:
چند ماه از زمان قاعدگی منظم شما گذشته و باردار هم نیستید.
شما علائم سندرم تخمدان پلیکیستیک مانند رشد مو در صورت و بدن خود را دارید.
بیش از ۱۲ ماه است که برای باردار شدن تلاش کرده‌اید اما موفق نشدید.
در صورتی که قاعدگی شما نامنظم یا متوقف شده و یا قصد دارید باردار شوید، به متخصص مراجعه کنید تا وضعیت‌تان ارزیابی شود.
شما علائم دیابت مانند: تشنگی یا گرسنگی بیش از حد، تاری دید و یا کاهش وزن غیرقابل توضیح دارید.
به یاد داشته باشید که حتی اگر سندرم تخمدان پلیکیستیک و مشکلات نامنظم بودن پریود دارید باز هم ممکن است باردار شوید. پس بهتر است از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
اگر سندرم تخمدان پلیکیستیک دارید، به طور منظم با پزشک مراقبت‌های اولیه خود ملاقات کنید و چکاپ دوره‌ای داشته باشید؛ چرا که برای بررسی دیابت، فشار خون بالا و سایر عوارض احتمالی به آزمایشات منظم نیاز دارید.
اگر نگران PCOS خود هستید و متخصص غدد مورد اعتمادی پیدا نکرده‌اید، می‌توانید از طریق مرکز سلامت نسیم به پزشکان متخصص مراجعه کنید و چکاپ‌های منظم داشته باشید.
خلاصه: اگر شما پریودهای‌تان به تعویق افتاده و یا سایر علائم PCOS مانند رشد مو در صورت یا بدن خود را دارید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر برای ۱۲ ماه یا بیشتر تلاش برای باردار شدن بدون موفقیت داشتید به پزشک مراجعه کنید.
چکیده‌ای از مطالب
سندرم تخمدان پلیکیستیک می‌تواند چرخه‌های قاعدگی زنان را مختل و باردار شدن را سخت‌تر کند. سطوح بالای هورمونهای مردانه نیز منجر به علائم ناخواسته‌ای مانند رشد مو در صورت و بدن می‌شود.
تغییر در سبک زندگی اولین درمانی است که پزشکان برای PCOS توصیه می‌کنند که اغلب به خوبی جواب می‌دهد.
کاهش وزن می‌تواند علائم PCOS را درمان و شانس باردار شدن را بهبود بخشد. رژیم غذایی و ورزش هوازی دو راه موثر برای کاهش وزن هستند.
اگر تغییرات سبک زندگی موثر واقع نشد، استفاده از دارو گزینه دیگری است. قرص‌های ضد بارداری و متفورمین هم می‌توانند چرخه‌های قاعدگی طبیعی را بازگردانند و هم علائم PCOS را تسکین دهند.
منبع:
Healthline
Healthline has strict sourcing guidelines and relies on peer-reviewed studies, academic research institutions, and medical associations. We avoid using tertiary references. You can learn more about how we ensure our content is accurate and current by reading our editorial policy.
Arentz S, et al. (2017). Nutritional supplements and herbal medicines for women with polycystic ovary syndrome; a systematic review and meta-analysis.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5702141/
Ataabadi MS, et al. (2017). Role of essential oil of mentha spicata (spearmint) in addressing reversal hormonal and folliculogenesis disturbances in a polycystic ovarian syndrome in a rat model.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5788221/
Endometriosis. (2019).
acog.org/womens-health/faqs/endometriosis
Hager M, et al. (2019). The prevalence of incidental endometriosis in women undergoing laparoscopic ovarian drilling for clomiphene-resistant polycystic ovary syndrome: A retrospective cohort study and meta-analysis.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6722764/
Komath MS, et al. (2011). Letrozole or clomiphene citrate as first line for anovulatory infertility: A debate.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3148573
Label: Clomiphene citrate tablet. (2019).
dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=be399623-6400-475d-93d3-1dedd4d43017&audience=consumer
Legro RS, et al. (2007). Clomiphene, metformin, or both for infertility in the polycystic ovary syndrome.
nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa063971
Lim CED, et al. (2010). Current evidence of acupuncture on polycystic ovarian syndrome.
tandfonline.com/doi/full/10.3109/09513591003686304
Melo AS, et al. (2015). Treatment of infertility in women with polycystic ovary syndrome: Approach to clinical practice.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4642490/
Ovarian drilling for infertility [Fact sheet]. (2014).
reproductivefacts.org/globalassets/rf/news-and-publications/bookletsfact-sheets/english-fact-sheets-and-info-booklets/ovarian_drilling_for_infertility_factsheet.pdf
Polycystic ovary syndrome. (2016).
womenshealth.gov/a-z-topics/polycystic-ovary-syndrome
Sawant S, et al. (2019). Fertility treatment options for women with polycystic ovary syndrome
